Khi theo dõi một trận bóng rổ chuyên nghiệp đã bao giờ bạn tự hỏi tại sao các trọng tài lại sử dụng những ký hiệu bằng tay để thông báo điểm hoặc lỗi vi phạm không? Ý nghĩa của những ký hiệu đó là gì? Bài viết này sẽ giải đáp các thắc mắc về ký hiệu trọng tài bóng rổ cho bạn.
Tại sao lại xuất hiện ‘Ký hiệu trọng tài bóng rổ’?
Trọng tài là vị trí không thể thiếu và cũng là người có quyền lực nhất trong một trận thi đấu bóng rổ. Trọng tài là người điều khiển và quyết định mọi vấn đề trong và ngoài sân vào thời gian thi đấu. Chính vì vậy ‘Ký hiệu trọng tài bóng rổ’ là công cụ hữu ích giúp trọng tài trong việc kiểm soát tốt trận đấu.
Ký hiệu trọng tài bóng rổ là gì?
Ký hiệu trọng tài bóng rổ là những động tác được thực hiện bằng tay và còi được trọng tài sử dụng trong trận đấu thể thao nhằm truyền đạt thông tin, chỉ dẫn các tình huống cũng như thông báo về quyết định hay xử phạt một hành vi phạm lỗi nào đó.
Có thể coi ký hiệu trọng tài bóng rổ là ngôn ngữ riêng để giao tiếp với các cầu thủ, huấn luyện luyện viên và khán giả đang theo dõi mà không làm gián đoạn đến trận thi đấu.
Tầm quan trọng của Ký hiệu trọng tài bóng rổ
Việc nghiên cứu và quy định các ‘Ký hiệu trọng tài bóng rổ’ góp phần giúp cho các trận đấu được diễn ra thuận lợi hơn. Tránh những tình huống mâu thuẫn không đáng có xảy ra. Hỗ trợ trọng tài kịp thời quay trở lại quan sát trận đấu.
Tối ưu hoá trong giao tiếp
Sử dụng ngôn ngữ ký hiệu giúp trọng tài truyền tải thông tin một cách nhanh chóng, chính xác mà không gây ra những hiểu lầm.
Tăng tính minh bạch
Sử dụng ký hiệu trọng tài bóng rổ giúp các quyết định được đưa ra trở nên rõ ràng, dễ hiểu hơn cho vận động viên, huấn luyện viên cũng như khán giả theo dõi.
Kiểm soát tốt trận đấu
Các ký hiệu giúp trọng tài duy trì sự công bằng và trật tự trong trận thi đấu.
Ý nghĩa các Ký hiệu trọng tài bóng rổ theo quy định của FIBA
Ký hiệu trọng tài bóng rổ được xây dựng dựa trên luật thi đấu bóng rổ, được quy định cụ thể bởi Liên đoàn bóng rổ quốc tế (FIBA).
Vào ngày 26 tháng 4 năm 2024, FIBA một lần nữa công bố Luật bóng rổ sửa đổi và chính thức được áp dụng từ ngày 1 tháng 10 cùng năm. Trong đó có các quy định về ‘Ký hiệu trọng tài bóng rổ’ sử dụng trong trận đấu. Dưới đây là toàn bộ các ‘Ký hiệu trọng tài bóng rổ’ được quy định trong luật thi đấu chính thức của FIBA năm 2024.
Ký hiệu trọng tài bóng rổ – Thời gian trận đấu
Đây là ký hiệu được sử dụng nhằm báo hiệu cho tổ trọng tài điều khiển thời gian trận đấu điều chỉnh đồng hồ dừng/chạy đúng theo diễn biến trận đấu.
- Dừng đồng hồ: Giơ cao tay kết hợp mở lòng bàn tay.
- Dừng đồng hồ khi có lỗi vi phạm: Nắm lòng bàn tay và giơ cao tay.
- Bắt đầu tính thời gian: Giơ cao tay rồi chặt mạnh xuống.
Ký hiệu trọng tài bóng rổ – Điểm số
Đây là ký hiệu thông báo mỗi khi có một pha ném rổ thành công mà không vi phạm bất kỳ lỗi/luật nào. Tuỳ vào từng tình huống ném và khu vực thực hiện pha ném mà ký hiệu báo điểm sẽ khác nhau.
- 1 điểm: Giơ 1 ngón tay đồng thời vẫy cổ tay.
- 2 điểm: Giơ 2 ngón tay kết hợp vẫy cổ tay.
- 3 điểm: Giơ 3 ngón tay. Đưa một tay lên cao khi cú ném rổ được thực hiện ở khu vực 3 điểm. Đưa đồng thời 2 tay khi cú ném được thực hiện thành công.
Ký hiệu trọng tài bóng rổ – Thay đổi người và tạm dừng trận đấu
Ký hiệu trọng tài bóng rổ này được sử dụng trong trường hợp bóng ‘chết’ và các đội tham dự có nhu cầu thay đổi người trên sân hay hội ý đồng đội.
- Thay đổi người: Bắt chéo 2 tay thành hình chữ X.
- Mời vào sân: Mở lòng bàn tay, vẫy tay về phía người.
- Tạm dừng trận: Cánh tay ngang cổ, lòng bàn tay mở. Tay còn lại giơ một ngón trỏ vào lòng bàn tay đang mở tạo thành hình chữ T.
- Hết thời gian thảo luận: 2 bàn tay nắm lại đồng thời dang rộng 2 cánh tay.
Ký hiệu trọng tài bóng rổ – Thông báo tình huống
Các cầu thủ trên sân cũng cần có những hiệu lệnh thông báo về tình huống/thời gian để họ có thể kịp thời xử lý tình huống trong trận đấu. Ký hiệu trọng tài bóng rổ này được đề xuất và quy định để nhằm hỗ trợ các cầu thủ.
- Huỷ điểm/Hết thời gian thi đấu: Hai tay bắt chéo trước ngực sau đó dang rộng.
- Đếm ngược (5 giây/8 giây): Đếm kết hợp vẫy 1 bên tay ra vào ngang ngực.
- Tiếp nhận thông tin: Giơ ngón cái lên.
- Tái thiết lập thời gian (24 giây/14 giây): Giơ ngón trỏ chỉ lên trời đồng thời xoay tròn cổ tay.
- Bóng vượt biên và chỉ đạo hướng phát bóng: Chỉ tay về hướng phát bóng, cánh tay song song với đường biên.
- Tình huống giữ bóng/nhảy bóng: Giơ ngón cái sau đó chỉ tay về hướng chơi.
Ký hiệu trọng tài bóng rổ – Phạm luật
Đây là ký hiệu để chỉ ra các cầu thủ vi phạm một trong những vi phạm được quy định theo luật bóng rổ.
- Luật chạy bước: Bàn tay nắm chặt, 2 cánh tay quay đều trước ngực.
- Luật dẫn bóng 2 lần: Vỗ nhẹ vào lòng bàn tay.
- Luật cầm bóng dẫn: Mở lòng bàn tay hướng về phía trước rồi lật ngược lại.
- Luật 3 giây: Giơ cao 3 ngón tay rồi hạ xuống.
- Luật 5 giây: Giơ 5 ngón tay.
- Luật 8 giây: Giơ 8 ngón tay.
- Luật 24 giây: Đưa ngón tay chạm vào vai.
- Luật bóng về sân sau: Chỉ tay về phía trước, lòng bàn tay hướng lên trên sau đó lật tay lại hướng lòng bàn tay xuống dưới.
- Luật chạm bóng bằng chân: Chỉ tay xuống chân.
- Thủ môn can thiệp vào rổ: Một tay giơ nắm đấm trước ngực, tay còn lại giơ ngón trỏ và quay xung quay nắm đấm.
Ký hiệu trọng tài bóng rổ – Về số áo cầu thủ
Ký hiệu này giúp xác định cụ thể cầu thủ nào trên sân có hành vi phạm lỗi/luật trong trận đấu.
- Số 00: Giơ đồng thời 2 tay tạo hình số 0.
- Số 0: Giơ 1 tay tạo hình số 0.
- Số 1-5: Đưa tay phải, giơ lần lượt các ngón tay theo số từ 1-5 theo số áo.
- Số 6-10: Tay phải giơ 5 ngón, tay trái lần lượt giơ từ 1-5 theo số áo.
- Số 11-15: Tay phải nắm chặt, tay trái giờ từ 1-5 theo hàng đơn vị của số áo.
- Số 16: Giơ một ngón tay phải, lòng bàn tay hướng vào trong thể hiện hàng chục. Sau đó tay phải giơ 5 ngón, tay trái giơ 1 ngón và hướng cả 2 lòng bàn tay ra ngoài.
- Số 24: Giơ 2 ngón tay phải, lòng bàn tay hướng vào trong thể hiện hàng chục. Sau đó tay phải giơ 4 ngón và hướng lòng bàn tay ra ngoài.
- Số 40: Giơ 4 ngón tay phải, lòng bàn tay hướng vào trong thể hiện hàng chục. Sau đó tay phải tạo hình số 0.
- Số 62: Tay phải giơ 5 ngón, tay trái giơ 1 ngón và hướng cả 2 lòng bàn tay vào trong thể hiện hàng chục. Sau đó tay phải giơ số 2 đồng thời hướng lòng bàn tay ra ngoài.
- Số 78: Tay phải giơ 5 ngón, tay trái giơ 2 ngón và hướng cả 2 lòng bàn tay vào trong thể hiện hàng chục. Sau đó tay phải giơ 5 ngón, tay trái giơ 3 ngón đồng thời hướng lòng bàn tay ra ngoài.
- Số 99: Tay phải giơ 5 ngón, tay trái giơ 4 ngón và hướng cả 2 lòng bàn tay vào trong thể hiện hàng chục. Sau đó lật bàn tay lại sao cho cả 2 lòng bàn tay đều hướng ra ngoài.
Ký hiệu trọng tài bóng rổ – Phạm lỗi
Trong một trận thi đấu, việc phạm lỗi của cá nhân/đồng đội là không thể tránh khỏi. Thậm chí có nhiều trường hợp phạm lỗi khiến quy định trọng tài bóng rổ về việc thông báo lỗi trở nên đa dạng hơn.
- Lỗi giữ tay: Nắm chặt cổ tay và hướng lòng bàn tay xuống dưới.
- Cản người bất hợp pháp: Chống 2 tay lên hông.
- Lỗi xô đẩy/Tấn công khi không có bóng: Đẩy hai tay về phía trước.
- Lỗi cầm tay: Một tay mở lòng bàn tay, tay còn lại nắm cổ tay đang mở và đẩy về phía trước.
- Lỗi dùng tay bất hợp pháp: Đánh vào cổ tay.
- Lỗi tấn công khi có bóng: Nắm chặt một tay, đánh vào tay còn lại đang mở.
- Lỗi tiếp xúc bằng tay bất hợp pháp: Nắm chặt một tay, tay còn lại giơ thẳng, chạm vào cổ tay đang nắm theo hình chữ T ngang.
- Lỗi móc tay/chân: Di chuyển cánh tay xuống dưới và về phía sau.
- Lỗi phòng thủ bất hợp pháp: Giơ hai tay song song trước ngực, lòng bàn tay hướng vào nhau. Sau đó di chuyển 2 cánh tay lên xuống.
- Lỗi huých khuỷu tay: Vung khuỷu tay về phía sau.
- Lỗi đánh vào đầu: Dùng bàn tay chạm vào đầu.
- Lỗi của đội kiểm soát bóng: Giơ nắm đấm hướng tay về phía rổ của đội phạm lỗi.
- Lỗi thuộc về hành động ném: Nắm chặt tay đưa lên cao, sau đó giơ ngón tay tương ứng số lần ném phạt.
- Lỗi không thuộc về hành động ném: Nắm chặt tay đưa lên cao, sau đó chỉ tay xuống mặt sân.
- Lỗi chuyền bóng sau khi phạm lỗi: Mở lòng bàn tay kết hợp di chuyển hay cánh tay sang cùng một bên.
Ký hiệu trọng tài bóng rổ – Vi phạm lỗi đặc biệt
Đây là ký hiệu trọng tài bóng rổ muốn thông báo về hành động vi phạm lỗi đặc biệt của một cầu thủ trên sân.
- Lỗi từ 2 phía: Nắm chặt 2 bàn tay và vẫy tay hình chữ X.
- Lỗi kỹ thuật: Hai bàn tay mở, các ngón tay khép lại, tạo thành hình chữ T.
- Lỗi phi thể thao: Giơ một tay nắm chặt lên, tay còn lại cầm cổ tay đang giơ lên.
- Lỗi tước quyền thi đấu: Hai tay nắm chặt rồi giơ lên cao.
- Giả vờ phạm lỗi: Hạ cẳng tay xuống 2 lần.
- Lỗi vượt qua đường biên khi ném bóng: Đưa tay sang ngang, vẫy tay song song với đường biên (Trong 2 phút cuối của hiệp 4 và hiệp phụ).
Ký hiệu trọng tài bóng rổ – Sử dụng IRS (Hệ thống xem lại tình huống thi đấu)
Trong các trận đấu bóng rổ chuyên nghiệp hiện nay, hệ thống IRS được áp dụng phổ biến nhằm hỗ trợ trọng tài trong việc xử lý các tình huống gây mâu thuẫn giữa 2 bên. Hệ thống IRS có thể được yêu cầu bởi chính trọng tài muốn xác nhận lại tình huống hoặc có thể được huấn luyện viên đội xảy ra tranh chấp yêu cầu.
- Yêu cầu sử dụng IRS của trọng tài: Chỉ tay về phía trước, xoay tròn cổ tay.
- Yêu cầu sử dụng IRS của huấn luyện viên trưởng và xác nhận của trọng tài: Cả huấn luyện viên và trọng tài dùng 2 ngón trỏ vẽ 2 nửa hình chữ nhật theo thứ tự từ trên xuống dưới.
Thông báo hình phạt phạm lỗi – Báo cáo cho ban trọng tài
Đây là ký hiệu trọng tài bóng rổ thông báo cho tổ trọng tài trận đấu về kết quả của các lỗi vi phạm.
- Không có quả ném phạt sau khi phạm lỗi: Chỉ 2 ngón tay khép lại về hướng đang chơi, cánh tay song song với đường biên.
- Sau khi đội kiểm soát bóng phạm lỗi: Nắm chặt tay chỉ về hướng đang chơi, cánh tay song song với đường biên.
- 1 quả ném phạt: Giơ 1 ngón tay lên.
- 2 quả ném phạt: Giơ 2 ngón tay lên.
- 3 quả ném phạt: Giơ 3 ngón tay lên.
Thông báo ném phạt – Ký hiệu trọng tài chính
- 1 quả ném phạt: Chỉ 1 ngón tay về phía trước.
- 2 quả ném phạt: Chỉ 2 ngón tay về phía trước.
- 3 quả ném phạt: Chỉ 3 ngón tay về phía trước.
Thông báo ném phạt – Ký hiệu trọng tài phụ
- 1 quả ném phạt: Giơ 1 ngón tay lên.
- 2 quả ném phạt: Giơ 2 tay và khép các ngón tay lại.
- 3 quả ném phạt: 2 tay cùng giơ 3 ngón tay lên.
Trên đây là tổng hợp đầy đủ của Trung tâm Thể Thao Tuổi Trẻ về các ký hiệu trọng tài bóng rổ mới nhất vào tháng 10 năm 2024 được công bố bởi FIBA. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn thông báo của trọng tài về các lỗi vi phạm của cầu thủ khi theo dõi một trận thi đấu bóng rổ.
